اتحادیه بریکس در سال ۲۰۰۶ با توافق اولیه چین، روسیه، هند و برزیل و پیوستن آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۲، به عنوان بزرگ‌ترین ائتلاف اقتصادی جهان بعد از گروه هفت کشور صنعتی متولد شد و در ادامه کشورهای جمهوری اسلامی ایران، امارات متحده عربی، آرژانتین، عربستان سعودی، مصر و اتیوپی از ابتدای سال ۲۰۲۴ به این ائتلاف جهانی پیوستند و از سال ۲۰۲۳ درخواست عضویت کشورهای الجزایر، بحرین، ونزوئلا، بلاروس، بولیوی، کوبا، قزاقستان، کویت، فلسطین، سنگال و تایلند مطرح شده است. اهداف بریکس، ارتقای صلح، امنیت، توسعه و همکاری و همچنین مشارکت در جهانی به منظور گسترش عدالت برای بشریت و عدالت اعلام شده است؛ به‌نحوی که بتواند با استفاده از ابزار دیپلماتیک، بهبود و اصلاح سیستم مالی را در تعادل‌بخشی با هژمونی غالب جهان غربی مورد توجه و اقدام قرار دهد.
نگاه اولیه به آمار و ارقام این ائتلاف شامل وسعت سرزمینی (۳۰درصد جهان)، جمعیت (۴۶درصد جهان)، تولید ناخالص ملی (۲۹درصد جهان)، صادرات کالا (۲۵درصد جهان) و به‌طور کلی جایگاه جهانی کشورهای اصلی موسس این اتحادیه قدرتمند، حکایت از اهمیت و نقش آن در تدوین سیاست‌ها و همکاری‌های ارزشمند و تاثیرگذار در سطح جهانی دارد. عناصر و شاخص‌های مورد توجه در این مجموعه بزرگ، عموما با گرایش‌های اقتصادی تعریف شده، اگرچه مولفه‌های فرهنگی نیز در جهت‌گیری‌های این اتحادیه جهانی، مورد توجه جدی بوده و از آن به عنوان پلی میان اقتصاد و سیاست نام برده‌اند. بدون شک در بررسی مشخصات کشورهای عضو بریکس، شاهد تفاوت‌های جدی و قابل‌توجه در ابعاد اقتصادی و سیاسی میان آنها هستیم؛ اما محور و کانون اصلی موسسان این ائتلاف جهانی، معطوف به اشتراکات و تعیین سیاست‌های همگرا و یکپارچه است که می‌تواند موجبات اثرگذاری جدی در سطح و مقیاس جهانی در مقابله با دیگر ائتلاف‌های قدرتمند نظیر جی ۷(G۷) را فراهم کند.
بریکس، حدفاصل پنجره و دروازه همکاری
با نظرداشت ناهمگونی میان اعضای موسس و جدید ائتلاف بریکس، آنچه اهمیت حضور و بهره‌برداری از این مجمع مقتدر جهانی را دو‌چندان می‌کند، توجه به جایگاه، واقعیت‌ها و حکمرانی هریک از کشورهای عضو، نسبت به دیگری است. در نظام امروز بین‌المللی، قدرت حوزه‌ای، شاخص موثر و تعیین‌کننده در موقعیت و جایگاه کشورها تلقی می‌شود و بنابراین درک صحیح از عناصر قدرت حوزه‌ای می‌تواند شکل و چارچوب تنظیم روابط متقابل کشورهای عضو بریکس با یکدیگر و دیگر کنشگران در حوزه بین‌المللی را تعیین کند. ظرفیت و توانمندی‌های ائتلاف بریکس را می‌توان در اندازه و چارچوب یک پنجره یا در قیاس به عنوان یک دروازه ورود به یک کلوپ جهانی با هدف توسعه و تحولات اقتصادی و اجتماعی، مورد ارزیابی قرار داد.
بریکس ظرفیت بستر‌سازی و موتور محرک برای تقویت بخش‌های مستعد و آماده اقتصادی و اجتماعی کشورهای عضو است و در میان پدیده‌های اجتماعی با ابعاد تاثیرگذار اقتصادی و فرهنگی، امروزه صنعت گردشگری از توجه و جایگاه والایی برخوردار است و حکمرانی جاری در میان کشورهای موسس بریکس، با درک اهمیت این موضوع به تدوین سیاست‌های منطبق با استفاده حداکثری از این ظرفیت و فرصت جهانی پرداخته و آن را در دستور کار خود و برنامه‌ریزی جدی قرار داده‌اند. میراث فرهنگی غنی و مناظر متنوع کشورهای بریکس به عنوان چراغ‌هایی برای هدایت صنعت گردشگری به جلو عمل می‌کند. سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌های گردشگری، مانند شبکههای حملونقل، امکانات اقامتی و جاذبه‌های گردشگری، به عنوان یک چراغ راهنما برای صنعت عمل می‌کند.
دسترسی پیشرفته و امکانات رفاهی بهبودیافته را برای تجربه‌‌‌های یکپارچه سفر هموار می‌کند و بازدیدکنندگان را تشویق می‌کند تا گنجینه‌‌‌های کشورهای بریکس را با سهولت و آسایش کشف کنند. در سال ۲۰۱۹، ۱.۵ میلیارد نفر گردشگر در جهان به ثبت رسیده که سهم پنج کشور موسس بریکس به عنوان اقتصاد‌های نوظهور، برابر با حدود ۲۰۰ میلیون نفر بوده است. صنعت گردشگری در دورنمای اهداف کشورهای عضو بریکس، به عنوان چراغ امیدی به سوی فرصت‌ها و رشد اقتصادی در این مجموعه پیش‌بینی شده است که از سال ۲۰۲۴، ارزش ۵.۰۹ تریلیون دلاری، رشد حدود ۴.۵درصد (بالاترین رشد به آفریقای جنوبی با بیش از ۶درصد اختصاص دارد) و دسترسی به درآمد بیش از ۷.۸ تریلیارد دلار در سال ۲۰۳۴ را شامل خواهد شد. در نهایت گردشگری موتور پیشران بریکس برای دسترسی به رشد تولید ناخالص کشورهای عضو بوده است و مزیت‌های بالقوه کشورهای عضو را در سطح و استاندارد جهانی بالفعل خواهد کرد.
ایران و بریکس، کدام مزیت؟
تعیین اولویت جمهوری اسلامی ایران به بهره‌برداری حداکثری از فرصت عضویت و همکاری با مجموعه بریکس به‌صورت دوجانبه و سازمانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. درک جایگاه و موقعیت کشورمان در نظام اقتصاد جهانی با رویکرد به تحولات داخلی و مجموعه چالش‌ها و رقابت‌های پیش رو در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی، حائز اهمیت شایان بوده و می‌تواند به اتخاذ رویکرد صحیح برای گام‌های موثر و عملیاتی موقعیت همکاری با بریکس بینجامد. امروز صنعت گردشگری ایران با تمامی مزایای فرهنگی، تاریخی و طبیعی آن، با چالشهای زیرساختی مانند شبکههای حملونقل ناکافی، گزینه‌‌‌های اقامتی محدود، امکانات ناکافی توریستی، تنش‌های ژئوپلیتیک، عدم‌قطعیت‌‌‌های اقتصادی، مسائل ایمنی مسافران برای بازدید از مقاصد خاص و رفتارهای منطبق با استانداردهای جهانی مهمان‌نوازی روبه‌رو بوده که این امر بر ورود گردشگران و درآمدزایی تاثیر گذاشته است.
رونق گردشگری کشورمان نیازمند پیوستن به زنجیره ارزش جهانی است و این صنعت در صورت فراهم بودن شرایط لازم به‌ویژه در بعد امنیت و توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند به موتور پیشران اقتصاد کشور با نگاه به اقتصاد مقاومتی بدل شود که به‌طور قطع نتایج و پیامدهای شگرفی در عرصه اقتصاد، سیاست، فرهنگ و کسب‌وکارها را نمایان خواهد کرد و موجی از امید و همبستگی ملی را دامن خواهد زد و این امر در سایه نگاه راهبردی ملی و تقویت ساختارها و همکاری‌های موثر و حرفه‌ای در عرصه چند‌جانبه‌گرایی تحقق خواهد یافت.
تجربه تعاملات با سازمان‌های تخصصی منطقه‌ای و جهانی به‌ویژه فعال در حوزه‌های اقتصادی نشان می‌دهد که تمرکز بر اموری که با تعاملات مردمی و انسانی استوار و در سایه آن گسترش کمی و کیفی همکاری‌ها را می‌توان برنامه‌ریزی کرد، از حساسیت و مقاومت کمتری برخوردار بوده و می‌تواند گزینه مناسبی برای تنظیم و شروع تبادلات قرار گیرد. از این جهت همکاری در عرصه گردشگری در چارچوب بریکس، باعث انتقال خدمات فنی و آموزشی، توسعه همکاری متقابل، تبادل بهترین شیوه‌ها و در نهایت جذب و هدایت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مادی و معنوی فعالان این حوزه شده و رقابت‌پذیری صنعت گردشگری کشورمان را در صحنه جهانی افزایش خواهد داد و در صورت اتخاذ گام‌ها و تدوین سیاست‌های لازم و ضروری، این همکاری می‌تواند قابل دسترس‌ترین و عملیاتی‌ترین مزیت از همکاری کشورمان با ائتلاف قدرت‌های نوظهور بریکس قرار گیرد.
ظرفیت‌های جامع و متنوع همکاری کشورهای بریکس در حوزه گردشگری با توجه به جایگاه منطقه‌ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران در وجود اماکن تاریخی و فرهنگی، ثبت ملی و جهانی آثار تاریخی و طبیعی، جاذبه‌های متنوع زیستی و بومی، بستر فوق‌العاده‌ای برای تنظیم همکاری‌ها در چارچوب یک برنامه مدون را فراهم کرده است و در این رابطه می‌توان سلسله ابتکارات و راهکارهایی را در دولت مورد توجه و برنامه‌ریزی قرار داد و حتی در اولین نشست رسمی سران بریکس که در اکتبر سال ۲۰۲۴ در شهر کازان روسیه برگزار می‌شود، پیشنهاد و مطرح کرد.
✍🏻 مرتضی رحمانی‌موحد
انگلیسی
