استعاره خطرناکی به نام سربازان سفیدپوش

جنگ علیه کرونا، ما کرونا را شکست می‌دهیم، سربازان سفیدپوش در جنگ با ویروس و ...

این استعاره‌ها سلحشورانه، هیجان‌آور، گاه زیبا، اغلب موذی و همیشه خطرناک هستند. 

چرا؟ چون استعاره در ذات خودش قدرت عجیبی دارد. 

از "عبدالقاهر جرجانی" در قرن پنجم تا "نیچه" و "لیکاف" در این خصوص حرف زده‌اند. سر جمع نظر همه‌ آنها این است: استعاره توان بدیهی‌سازی دارد.

استعاره در ذات خودش روایت و داستانی دارد که در برخورد اول چنان درست و بدیهی به نظر می‌رسد که به دشواری می‌شود به آن شک کرد. زبان ما پر از استعاره‌هایی است که فهم ما از دنیا و در نتیجه سرنوشت ما را شکل داده‌اند.

استعاره‌ "سربازان سفید پوش" خطرناک است. چرا؟ چون روایتی جنگی از بحران بیماری ارائه می‌دهد. در این روایت، بیماری "دشمن" است. باید با آن جنگید. 

جنگ نیاز به سرباز دارد. سربازی که باختن سَر ( طبق نامش ) سرنوشت از پیش تعیین شده‌ اوست. وظیفه‌اش فداکاری است. در جنگ در مقابل دشمن باید جان فدا کرد. این بدیهی است. ( کدام جنگ را بی شهید و قربانی دیده‌اید؟ ) باز بدیهی است در جنگ آنکه فدا می‌شود، سرباز است. 

این روایت نه تنها با استعاره‌ها برای ما بدیهی سازی می‌شود بلکه فرهنگ ما که فداکاری، شهادت و رنج را ارج می‌گذارد هم با آن هماهنگ است و آن را تقویت می‌کند. 

این روایت، کرونا را دشمنی می‌بیند که سربازان باید به جنگش بروند و با از جان گذشتگی، شکستش دهند و از مردمشان در برابر او دفاع کنند. 

حالا اگر روایت را تغییر دهیم و "کرونا" را "بحران" بدانیم، داستان از اساس عوض می‌شود. 

بحران را باید "مدیریت" کرد. قرار نیست کسی در بحران از خود گذشتگی کند و فدا شود زیرا موقعیت مدیریت شده نیازی به فدا شدن ندارد. مدیریت یعنی رفتاری عاقلانه و بدون هزینه‌های گزاف فدا شدن و سلحشوری.

در این روایت کرونا یک موقعیت خطر است و بار مسئولیت بر دوش مدیران و نه سربازان. 

در این روایت مردم پشت جبهه، منفعل و منتظر نجات از شر دشمن ننشسته‌اند.

وظایفی دارند که باید طبق قوانین بحران به آن عمل کنند و اگر کسی به سبب بحران آسیب دید یا جانش را از دست داد، کشته‌ای به دست دشمن ( اتفاقی ناگزیر در جنگ ) نیست بلکه قربانی مدیریت ناکارآمد است. اشتباه نابخشودنی که مدیران باید پاسخگویش باشند.

در این فرض، مدیران، مردم و پزشکان و پرستاران و سیستم نظامی و انتظامی هر کدام وظیفه‌ای مشخص دارد که باید این وظیفه را به خوبی انجام دهد تا بحران بدون هزینه زیاد و تلفات غیرقابل قبول، مدیریت شود.

مراقب استعاره‌ها باشیم. آنها ذهن، روایت و در نتیجه سرنوشت ما را تغییر می‌دهند.

استفاده از هتل‌ها برای گذراندن دوران نقاهت بیماران کرونایی در آینده ذهنیت خوبی برای میهمانان نخواهد داشت چرا که استعارات زیادی ایجاد خواهد شد و تا مدت‌ها در اذهان خواهد ماند.

مرجان علمی - کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم و دکترای عالی مدیریت گردشگری و هتلداری