سنجش آثار اقتصادی گردشگری ( قسمت اول )

يكی از حوزه‌های وسيع گردشگری، اقتصاد گردشگری است كه مفهومی فراگير و گسترده دارد و قلمرو آن همواره دستخوش تغيير و دگرگونی است. اين حوزه ميزان مسافرت‌ها، تبعات و اثرات اقتصادی آنها اعم از مستقيم، غير مستقيم و القايی را مورد سنجش و اندازه‌گيری قرار می‌دهد و بر همين اساس است كه اطلاعات و آمار ضمن ايفا كردن نقش اساسی در بهينه‌سازی الگوهای اقتصاد گردشگری در برآوردهای كلی آن نیز محور ارجاعات و محاسبات محسوب می‌شوند.

از آنجا كه صنعت گردشگری علاوه بر جنبه‌های مختلف اقتصادی، دارای ابعاد ديگری نيز می‌باشد كه به روابط جوامع بشری قبل وپس از سفر می‌پردازد، بنابراين می‌توان در حين بررسی مفاهيم اقتصادی و گردشگری به جنبه‌های جامعه‌شناختی، علوم اجتماعی و پيامدهای سياسی و فرهنگی آن نيز اشاره كرد.

پر مسلم است كه هر يك از مفاهيم فوق در برآوردهای اقتصادی اين حوزه نيز تأثير شگرف و بسزايی می‌گذارند و به همين دليل نيز صاحب‌نظران و اهل فن، گردشگری را نوعی فعاليت اقتصادی پر دامنه می‌نامند كه شامل ميليون‌ها بنگاه اقتصادی فعال است كه بخش اعظم آن را بنگاه‌های كوچک و خرد تشكيل می‌دهند. 

در اين دايره شركت‌های هواپيمايی، خطوط كشتيرانی، قطارهای مسافربری و گروه هتل‌های زنجيره‌ای را بنگاه‌های عرضه‌کننده صنعت گردشگری و هزاران دفتر خدماتی مسافرتی، هتل، متل و اقامتگاه‌های پراكنده در اقصی نقاط جهان را بخش جلودار و صدرنشين اين صنعت تلقی می‌نمایند.

اگر بطور كلی صنعت گردشگری را فعاليتی مبتنی بر انجام تفريح، زيارت، تجارت و ... بدانيم، در می‌يابيم كه اقتصاد گردشگری علاوه بر بررسی زمينه‌های مستقيم اين فرآيند به چگونگی ارائه و استفاده كليه خدمات و كالاهايی كه گردشگران از آنها سود برده و حتی برای فراهم آوردن امكان سفر نيز مورد توجه قرار می‌دهند، می‌پردازد.

بنابراين سهم اقتصاد گردشگری از اين آوردگاه از هزاران ميليارد دلار نيز تجاوز می‌كند كه خود بیانگر و گويای عظمت و اهميت آن است.

در اين ميان دولت‌ها نیز علاوه بر كسب درآمد از طريق روش‌های مختلف به ويژه با وضع ماليات و عوارض‌، به طور معمول ظرفيت بالقوه درآمدهای حاصل از گردشگری را مدنظر قرار می‌دهند و اقتصاددانان نيز ضمن بررسی الگوهای اقتصادی و تحليل فرآيند هزينه - فايده از آن به عنوان ابزاری برای پيش‌بينی آثار اقتصادی گردشگری در مناطق مختلف استفاده كرده و بر اين اساس، ميزان تاثيرات گردشگری را بر اقتصاد كشور خود ارزيابی می‌نمايند و به كمک دولت‌ها می‌آيند.

دکتر فرید جواهرزاده - مشاور مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی